Ludzie starsi nie mają wystarczającej wiedzy na temat prawidłowego odżywiania. Są niedożywieni białkowo, brakuje im witamin, cierpią na otyłość. Nie orientują się również, że spożywanie niektórych produktów może wchodzić w niebezpieczne interakcje z lekami. Sprawie żywienia było dedykowane kolejne posiedzenie Miejskiej Rady Seniorów, które odbyło się 6 czerwca w siedzibie Wydziału Zdrowia i Spraw Społecznych Urzędu Miasta Poznania.

Temat spotkania brzmiał: „Stan odżywiania a sprawność funkcjonalna seniorów. Rola Miejskiej Rady Seniorów w propagowaniu zdrowego stylu odżywiania”. Uczestniczyli w nim między innymi Jędrzej Solarski, zastępca Prezydenta Poznania oraz Dorota Potejko, zastępca dyrektora WZiSS UMP. Do udziału w dyskusji zaproszono przedstawicieli środowisk naukowych oraz organizacji zajmujących się upowszechnianiem zdrowego stylu życia. Powitał ich dr Zdzisław Szkutnik, przewodniczący MRS.

Rozmawiając z osobami w starszym wieku słyszymy, że wiele produktów ma zbyt wysoką cenę, dlatego rezygnują z ich kupna. Wybierają to, co najtańsze, a jednocześnie gorszej jakości. Złe nawyki żywieniowe trudno zmienić. Wieloletnie zaniedbania powodują wydłużenie okresu rekonwalescencji. Wiąże się to ze wzrostem kosztów leczenia, które pokrywa państwo. Dlatego niezwykle ważna jest edukacja zdrowotna w każdym wieku, na co zwróciła uwagę dr n. med. Anna Jakrzewska-Sawińska, zastępca przewodniczącego MRS.

Seniorzy podczas zakupów nie mogą zapoznać się ze składem produktu, bo napisy na etykietach opakowań są przygotowane bardzo drobnym drukiem. Co więcej: nie uświadamiają sobie, że zupy z koncentratów i gotowe dania zawierają konserwanty, polepszacze smaku i tym podobne dodatki do żywności, które mają zachęcić do ponownego spożycia potrawy.

– Żywienie osób starszych jest bardzo dużym problemem – zauważyła dr Aleksandra Swulińska-Katulska z Uniwersytetu Przyrodniczego. – Prawidłowego żywienia nie uczy się na poziomie szkoły podstawowej i średniej, a w szkołach wyższych czyni się to wybiórczo. Z wyborem produktów żywnościowych wiążą się obserwacje naszego samopoczucia – wybieramy rzeczy, po których spożyciu czujemy się lepiej. Kiedy coś nam smakuje, ulegamy łakomstwu. Brak kontroli nad jedzeniem prowadzi do otyłości. Niedawno miałam okazję brać udział w ocenie olimpiady żywieniowej. Na zakończenie zadaniem uczestników było przygotowanie domowego majonezu. Okazało się to wyzwaniem dla młodych ludzi, gdyż nie potrafili odróżnić składu i smaku domowego majonezu od kupionego w sklepie.

O interakcji lek – pożywienie mówiła prof. dr hab. Katarzyna Wieczorkowska-Tobis, przewodnicząca Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Gerontologicznego, członek zespołu konsultantów MRS. Już w latach 80-tych pokazano, że sok grejpfrutowy wchodzi w interakcje z jednym z leków obniżających ciśnienie. Tymczasem wielu seniorów uważa, że grejpfruty dobrze wpływają na organizm zmagający się z nadciśnieniem. Zaleca się konsultacje z lekarzem lub w aptece w celu ustalenia, czy zażywane leki nie wchodzą w interakcje ze spożywanymi produktami. W prawidłowym żywieniu kluczową rolę pełni świadomość i rozsądne podejście.

Szczególnie niebezpieczne są tak zwane leki osłonowe na żołądek. Długotrwałe stosowanie tego rodzaju leków prowadzi do niedoboru wapnia, wpływa też niekorzystnie na wchłanianie żelaza i magnezu. Ponadto leki te pogarszają wchłanianie witaminy B12. Coraz więcej mówi się o wsparciu dietetyka i dietoterapii, jednak brak refundacji przez Narodowy Fundusz Zdrowia pracy dietetyka w poradniach ogranicza kontakt seniorów z tym specjalistą. Jeśli do niego trafiają, następuje to zbyt późno – najczęściej wówczas, gdy dają o sobie znać nieprawidłowe nawyki żywieniowe. Bezpłatne konsultacje dietetyczne w poradni geriatrycznej przy ul. Bednarskiej wykazały u osób badanych niedożywienie białkowe, otyłość i brak witamin. Takich konsultacji i spotkań powinno być jak najwięcej.

Dr inż. Renata Rasińska, prorektor Wyższej Szkoły Hotelarstwa i Gastronomii wypowiedziała się w sprawie zachowań zdrowotnych różnych grup społecznych. Jej zdaniem wiedza społeczeństwa na temat prawidłowego żywienia jest znikoma. Konieczne jest wdrażanie kampanii związanych z żywieniem i porządkowanie wiedzy – zarówno wśród ludzi młodych jak i osób w wieku podeszłym.

Z żywieniem osób starszych wiąże się również sprawa jakości spożywanego mięsa. Ten temat przybliżył w dyskusji prof. dr hab. Janusz Buczyński z Uniwersytetu Przyrodniczego, także członek zespołu konsultantów MRS. To, co jemy wpływa na naszą florę bakteryjną, a przede wszystkim na samopoczucie. Technologia sprawiła, że produkty mięsne są przesiąknięte substancjami chemicznymi, dlatego trzeba uważać, co i gdzie się kupuje. Warto nabywać żywność w gospodarstwach agroturystycznych.

Za wart nagłośnienia uważam pomysł funkcjonowania jadłodajni ze zdrową żywnością, który pojawił się w dialogu. To pozwoliłoby uniknąć jedzenia produktów do podgrzania, czyli tak zwanych półfabrykatów dostępnych w każdym sklepie. Realizując taką inicjatywę warto uwzględnić skromne możliwości finansowe seniorów i sytuację zdrowotną. Posiłki serwowane w takiej jadłodajni powinny być tanie, a miejsce dostępne dla osób z ograniczeniami w poruszaniu się.

Na początku czerwca rozpoczęła się poznańska akcja społeczna pod nazwą „Stolik zarezerwowany”, dzięki której 10 seniorów będzie mogło zjeść w restauracji darmowy obiad w towarzystwie wolontariusza. Ufam, że już niebawem to przedsięwzięcie znajdzie naśladowców i pojawią się kolejne inicjatywy na rzecz wsparcia osób starszych zmagających się z biedą. Potrzebujących takiej pomocy jest wielu.

Problematyka żywienia ludzi w wieku senioralnym coraz częściej spotyka się z zainteresowaniem wśród osób zajmujących się ich wspieraniem oraz naukowców. Interesujące spostrzeżenia zawarła w dysertacji doktorskiej na temat wpływu stanu odżywiania na sprawność funkcjonalną osób w podeszłym wieku dr Magdalena Strugała z Uniwersytetu Medycznego. Odniosła się do kwestii niedożywienia zaznaczając, że w grupie osób starszych niedożywienie może być niedostrzeżone. Zauważa się deficyt instytucji działających zarówno na szczeblu lokalnym jak i ogólnokrajowym, które kompleksowo zajęłyby się sprawą niedożywienia. Osób przebywających w domach pomocy społecznej oraz w innych placówkach całodobowej opieki z dużą liczbą mieszkańców nikt nie sprawdza, czy zjadły posiłki, bo personel nie ma na to czasu. Bywa, że jedzenie jest im zabierane przez silniejszych i sprawniejszych współmieszkańców (najczęściej przez osoby uzależnione od alkoholu).

Złe żywienie, a także niedożywienie – to dwa równie ważne zagadnienia, które wymagają ciągłej edukacji i profilaktyki. Członkowie MRS zaprosili do udziału w spotkaniu kilkunastu specjalistów, aby pokazać problem i włączyć się w działania na rzecz walki z brakiem wiedzy społeczeństwa w tym temacie. Podczas dyskusji można było zapoznać się z ulotkami informacyjnymi na temat zakresu zadań MRS, do których zalicza się między innymi monitorowanie potrzeb poznańskich seniorów oraz wydawanie opinii i formułowanie wniosków służących rozwojowi działalności na rzecz seniorów.

KAROLINA KASPRZAK (redakcja miesięcznika ‚Filantrop‚).

Zob. miesięcznik „Filantrop” 2016 Nr 7 (lipiec), s. 9 TU