Prof. dr hab. n. med. Barbara Bień

Kierownik Kliniki Geriatrii Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku 

Geriatria jako specjalizacja medyczna – czy jest potrzebna w polskiej ochronie zdrowie?

            ‘Geriatria’, zwana również gerontologią medyczną lub kliniczną jest specjalizacją medyczną skupioną na opiece zdrowotnej nad ludźmi starymi. Z perspektywy cyklu życia stanowi ona ostatnie ogniwo opieki zdrowotnej nad ludźmi po pediatrii i ‘mediatrii’ (internie).

Gwałtowny rozwój geriatrii nastąpił w ostatnich dekadach, kiedy to zaszedł ogromny postęp cywilizacji i medycyny procentujący wydłużeniem przeżywalności, a w efekcie potrojeniem się udziału ludzi starych w strukturze całej populacji. Znakomita większość tych osób, mimo zaawansowanego wieku, pozostaje względnie zdrowa i sprawna i jest zdolna do korzystania z dostępnych świadczeń internistycznych lub wąsko specjalistycznych w razie potrzeby. Jednak szacuje się, że około 24% osób starszych cierpi z powodu wielu zależnych od wieku i współistniejących ze sobą chorób oraz niesprawności, które prowadzą do ryzyka zgonu lub istotnego pogorszenia zdrowia w okresie 2 lat, co wykazano za pomocą skali VES13 w populacyjnym badaniu longitudinalnym[i]. Głównie tej populacji dedykowana jest GERIATRIA, by wobec osób najstarszych, najbardziej wielonarządowo schorowanych i niesprawnych pod względem fizycznym, i/lub emocjonalnym i/lub poznawczym stosować interdyscyplinarne i całościowe podejście geriatryczne.

Mimo iż ‘Geriatria’ wywodzi się z interny, to jej kompetencje są znacznie szersze aniżeli podejście ukierunkowane na chorobę w tej konwencjonalnej dyscyplinie medycyny. Geriatria wykracza poza tę specjalizację oferując wiedzę innych dyscyplin medycznych (neurologia, psychiatria, urologia, rehabilitacja, etc.), w odniesieniu do chorób i złożonych problemów zależnych od wieku (otępienie, majaczenie, depresja, złożone problemy niewydolności krążeniowo-oddechowej i metabolicznej, zespoły jatrogenne po niewłaściwej farmakoterapii, zaburzenia zwieraczy, itp.). Geriatria posługuje się standardowo unikalnym i nieznanym dla innych specjalności instrumentarium zwanym całościową oceną geriatryczną (COG). Ta wielowymiarowa procedura realizowana przez interdyscyplinarny zespół (geriatra, pielęgniarka, fizjoterapeuta, psycholog i inni) gwarantuje kompleksową ocenę funkcjonowania fizycznego, psychicznego i środowiskowego, by identyfikować problemy pacjenta i hierarchizować kolejność ich rozwiązywania we współpracy z siecią specjalistycznych usług zdrowotnych, środowiskowych, opieki długoterminowej lub paliatywnej.

Wskazaniem do oceny i interwencji geriatrycznej są wszelkie ostre lub zaostrzone stany chorobowe grożące ryzykiem destabilizacji homeostazy biologicznej i/lub psychicznej, często w związku z problemami środowiskowymi lub socjalnymi, zwłaszcza u osób w późnej starości. Przeciwwskazaniem są stany psychotyczne, nieuleczalne choroby przewlekłe nie rokujące poprawy, stany terminalne i wskazania opiekuńcze lub socjalne jako jedyne. Geriatria nie stanowi formy opieki długoterminowej, chociaż ściśle z nią współpracuje.

Geriatria przynosi wymierne skutki dla pacjenta w okresie roku po interwencji według meta-analizy Stuck’a i wsp. [ii] – znamiennie redukuje ryzyko śmierci, re-hospitalizację, transfery do opieki instytucjonalnej, a zwłaszcza wpływa na poprawę sprawności funkcjonalnej pacjenta.

Wobec gwałtownego starzenia się polskiej populacji, podstawy geriatrii winny być obligatoryjnie włączone do curriculum kształcenia wszystkich specjalistów poza pediatrami, zwłaszcza internistów i lekarzy rodzinnych. Jednak żadna inna dyscyplina medyczna nie jest i nie będzie nigdy w stanie zastąpić geriatrii, mimo iż jest dla geriatrii bezcenna.